Θέση:
Μια πιο 'σφιχτή' Ευρωπαϊκή Ένωση δε μπορεί παρά να στηριχτεί και να
επιτρέψει μεγαλύτερη ατομική πρωτοβουλία, ελευθερία και ευθύνη.
Γιατί;
Οι ΗΠΑ από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά εγγυόντουσαν την ασφάλεια της
Ευρώπης μπροστά στον Σοβιετικό (κομουνιστικό) κίνδυνο, πληρώνοντας
φυσικά για αυτή, ενώ άφηναν τα ευρωπαϊκά κράτη να προσπαθούν να
ανασυνταχθούν και να δημιουργήσουν τα απαραίτητα αναχώματα για τις
εσωτερικές τους νίκες εναντίον του ίδιου κινδύνου. Αυτό, τα ευρωπαϊκά
κράτη, το κατάφεραν κυρίως διογκώνοντας το 'κοινωνικό' κράτος.
Εκμεταλευόμενα την ιστορία και τον 'ζωτικό' τους χώρο (είτε αυτό ήταν οι
αποικίες και οι πρώτες ύλες που προσέφεραν, είτε η τεχνολογική υπεροχή)
κατάφεραν για αρκετό διάστημα να διατηρήσουν την ηγεμονική τους θέση
στον κόσμο. Πλέον η Ευρώπη για πρώτη φορά ίσως στην ιστορία της Γης,
χάνει τη κυρίαρχη σημασία της. Το κέντρο της Γης μετατοπίζεται στον
Ειρηνικό. Ταυτόχρονα το μονέλο 'ανάπτυξης' της Ευρώπης δείχνει τις
αδυναμίες του.
Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, είτε απο διορατικότητα είτε απο ανάγκη
οι δυνάμεις της Ευρώπης συμφώνησαν ότι το εμπόριο είναι αυτό που θα
μπορέσει να τις ενώσει με τέτοιο τρόπο ώστε στο μέλλον να αποφύγουμε
τους καταστροφικούς πολέμους που η γεωγραφία και τα αντικρουόμενα
συμφέροντα των μη συνδεδεμένων κρατών επέβαλαν. Αυτό έχει εξελιχθεί και
πλέον υπάρχει ένας κάποιος στενότερος δεσμός. Δυστυχώς (κατα τη γνώμη
μου) οι διαφορετικές γλώσσες, διαφοροποιημένες κουλτούρες και κάποια
στοιχεία του παρελθόντος δεν βοηθούν την οικοδόμηση μια ευρωπαϊκής
συνείδησης, τουλάχιστον όχι στο βαθμό που θα καθιστούσε εφικτή την άμεση
δημιουργία της πραγματικά ενωμένης Ευρώπης. Πρέπει πάντα να έχουμε στο
μυαλό μας, ότι εάν ο εργαζόμενος στη Βιρτζίνια, ΗΠΑ συμφωνήσει να
'μεταταχθεί' απο τον εργοδότη του στο Σικάγο ή στο Σηάτλ, το μόνο που θα
αλλάξει είναι η διεύθυνση του. Ο τρόπος ζωής, η γλώσσα, η διασκέδαση,
τα τηλεοπτικά προγράμματα, οι νόμοι, ο τρόπος οδήγησης, η ενημέρωση, η
ασφάλιση του και μύρια άλλα θα παραμείνουν ίδια (ή σχεδόν ίδια). Αυτό
στην Ευρώπη ουσιαστικά αποτελεί, κοινωνική απομόνωση για πολλά χρόνια,
φανταστείτε έναν Πορτογάλο στη Σουηδία ή έναν Φινλανδό στην Ιταλία (σε
μαζική κλίμακα).
Η παγκοσμιοποίηση όμως είναι ένα γεγονός. Όποιος το αρνείται είναι
αρνητής της πραγματικότητας και εξ' αυτού επικίνδυνος. Ταυτόχρονα το
κλίμα απο τις συνεχείς διασπάσεις σε 'έθνη-κράτη' (μια εφεύρεση της
βιομηχανικής εποχής, πολύ πριν αυτή γευτεί τις λιχουδιές της
τεχνολογικής επανάστασης) έχει πλήρως μεταστραφεί. Τα παγκόσμια μεγέθη
μας αναγκάζουν να δούμε τα πράγματα διαφορετικά. Πλέον όλο και
περισσότερο αναζητούμε την ασφάλεια που μας προσφέρουν ευρύτερες
συμμαχίες ή μεγέθη. Οι ΗΠΑ (πρωτοπόροι) μαζί με τον Καναδά & το
Μεξικό, η Κίνα ( με την εσωτερική της ενοποίηση), η Ινδία, οι χώρες της
ΝΑ Ασίας με την Αυστραλία, η Ρωσία και η προσπάθεια αντιγραφής του
μοντέλου ΕΟΚ (Λευκορωσία, Καζακσταν, Κιργιστάν κτλ), η ένωση των χωρών
του κόλπου, προσπάθειες για συνεργασία σε υποσαχάρια αφρική και λατινική
αμερική και φυσικά η ίδια η ΕΕ, είναι τα παραδείγματα. Πολλές απο αυτές
είναι συμμαχίες ανάγκης, όμως υπάρχουν και εξελίσσονται. Γνώμη μου ότι
θα κρατήσουν όσο υπάρχουν οι ανάγκες που τις έφεραν κοντά, αλλά κι αν
καταφέρουν να δημιουργήσουν τέτοιες προϋποθέσεις που να αυτοδημιουργούν
αυτές τις ανάγκες. Μια τέτοια προϋπόθεση είναι ο σεβασμός στη
διαφορετικότητα και η ύπαρξη θεσμών σύνθεσης αυτής. Ιδιαιτέρως κρίσιμο
αυτό για την ΕΕ Είναι έκδηλη η πολιτισμική εγγύτητα των ευρωπαΙκών λαών,
όμως επίσης ορατό είναι και η διαφορετικότητα στο πως αντιμετωπίζουν τα
γεγονότα. Αυτό οφείλεται στις ιστορικές τους ανάγκες ώς κοινωνίες αλλά
και στα διαφορετικά μοντελα που αναπτύχθηκαν πίσω απο εθνικά σύνορα.
Τα παραπάνω περιληπτικότατα στοιχεία με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι
κοινωνίες με κοινές αξίες, αναφέρομαι κυρίως στις ευρωπαϊκές, δεν έχουν
την 'πολυτέλεια' να λειτουργούν ως κλειστά club (δλδ έθνη-κράτη). Δεν
τους το επιτρέπουν ούτε οι νέες συνθήκες, ούτε τα οικονομικά τους, αλλά
ούτε και οι στόχοι που φαίνεται να έχουν.
Φυσικά μια τέτοια μεταβολή δεν μπορεί να είναι εύκολη, αφού έχει να
ανταγωνιστεί καθιερωμένες αξίες δεκάδων ετών οι οποίες έχουν περάσει ως
αυτονόητες στους πλυθησμούς των κρατών αυτών. Επίσης δεν μπορεί να είναι
και γρήγορη, αφού η αλλαγή στις ανθρώπινες κοινωνίες γίνεται αργά, ίσως
πολύ αργά για τα δεδομένα της διασυνδεδεμένης εποχής μας. Ταυτόχρονα οι
ίδιοι οι θεσμοί των κοινωνιών (οι θεσμοί που θα εγγυόνται την συνύπαρξη
και σύνθεση) είναι του 19ου αιώνα, ξεπερασμένοι απο τις τεχνολογικές
εξελιξείς. Δεν ανταποκρίνονται πλήρως στην ανάγκη για ταχύτατη λήψη
αποφάσεων και επιστροφής πληροφορίας.
Γνώμη μου είναι ότι η ενοποίηση των κρατών της Ευρώπης σε έναν
μεγαλύτερο σχηματισμό είναι και αναγκαία για την προστασία των κοινών
μας αρχών αλλά και επιθυμητή για την προώθηση αυτών σε παγκόσμια
κλίμακα. Η ενοποίηση αυτή βεβαίως και θα αναγκαστεί να λάβει υπ' όψιν
της, διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα σε πλυθησμιακές ομάδες που ανήκουν σε
αυτό το γεωγραφικό χώρο. Η τάση για αυτοδιοίκηση περιοχών και
γενικότερα η ανάγκη για λήψη αποφάσεων στο κατώτερο (για τη συζήτηση μας
στο 'τοπικότερο') δυνατό επίπεδο, είναι κάτι που πρέπει να
αναγνωρίσουμε κι ευτυχώς ήδη γίνεται. Αυτή η εξέλιξη έχει τη δυναμική να
δώσει την ώθηση για τη αλλαγή ή και την επιτάχυνση του τρόπου λήψεως
αποφάσεων, δίνοντας έτσι μια απάντηση σε αυτό το ελλάτωμα των θεσμών
αλλά ταυτόχρονα με σεβασμό στη διαφορετικότητα των ομάδων όπως
αναφέρθηκε προηγουμένως.
Όσο κι αν ακούγεται αυτοαναιρούμενο, ένα μεγαλύτερο κράτος (η Ενωμένη
Ευρώπη) για να επιβιώσει, δεν μπορεί παρά να δώσει όσο μεγαλύτερη δύναμη
γίνεται στη μικρότερη δυνατή μονάδα που θα το έχει δημιουργήσει, το
άτομο. Η απόφαση αυτή είναι που θα αναγκάσει το άτομο να αντιμετωπίσει
την πραγματικότητα με καθαρότερη ματιά, η ενδυναμωσή του και η ευθύνη,
που πλέον θα είναι ξεκάθαρα δική του, θα τον οδηγήσει στην ενεργή
δημιουργική συμμετοχή και τη σύμπραξη σε αντίθεση με τη στείρα κριτική
και καταγγελία. Η 'αποθέωση' του ατόμου εν τέλει και οι αναγκαστικά
συνθετικές δυνάμεις που αυτή θα απελευθερώσει, είναι αυτή που θα
δημιουργήσει την περισσότερο 'δίκαιη' και 'πλούσια' κοινωνία.
Ελπίζω να είμαι, να είμαστε δημιουργικό μέρος της.
